High mountains and forests attired in leaves,
How gladly I see you and reminisce
On my earlier years, left behind up there,
When for a stable life one didn’t much care.
Where haven’t I been then? What haven’t I savored?
Across the bottomless sea I have sailed,
I’ve called on the French, Germans, Italians,
I’ve visited the Sibylline caverns.
One day a quiet scholar, the next day
A sworded knight; one day in court array
In lord’s palace, then a mute clergyman
In the council, though not with holy men
In grey cowls, but in double scapular;
And why not, if you could be a rector?
Such was Proteus, changing to a viper,
Then rain, then fire, then feigned shape of vapor.
What will happen next? My hair turns grey,
I keep with the man who seizes the day.

Translated by Michal J. Mikos

“Wysokie góry i odziane lasy!
Jako rad na was patrzę, a swe czasy
Młodsze wspominam, które tu zostały,
Kiedy na statek człowiek mało dbały.
Gdziem po tym nie był? Czegom nie skosztował?
Jażem przez morze głębokie żeglował,
Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,
Jażem nawiedził Sybilline lochy.
Dziś żak spokojny, jutro przypasany
Do miecza rycerz; dziś miedzy dworzany
W pańskim pałacu, jutro zasię cichy
Ksiądz w kapitule, tylko że nie z mnichy
W szarej kapicy a z dwojakim płatem;
I to czemu nic, jeśliże opatem?
Taki był Proteus, mieniąc się to w smoka,
To w deszcz, to w ogień, to w barwę obłoka.
Dalej co będzie? Śrebrne w głowie nici,
A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci”

My cheerful singer! Sappho of the Slavs!
..You stood lawfully to inherit
Not just my earthly goods but also my lute.
..Your songs showed that promise:
Your lips in daytime never still
..Just as at night, hidden in the dale,
Sings the tiny joyful nightingale.
..Too soon you fell silent.
Suddenly cruel Death
..Scared you away, my dear, gifted bird!
My ears have not been sated
..With your songs, those few I heard
Have cost me dear.
..Kissing your mother, at death’s door you sang:
“I will no longer serve you, mother dear,
..I will not linger at your laden board,
I lay down my keys, I must abroad
..And lose for ever my dear parents’ care.”
These, together with what fatherly grief
..Finds too painful to recall,
Were her last words. And it is well
..Her mother has outlived this pained farewell.

Translated by Adam Czerniawski

Ucieszna moja śpiewaczko, Safo słowieńska,
..Na którą nie tylko moja cząstka ziemieńska,
Ale i lutnia dziedzicznym prawem spaść miała;
..Tęś nadzieję już po sobie okazowała,
Nowe piosnki sobie tworząc, nie zamykając
..Ustek nigdy, ale cały dzień prześpiewając,
Jako więc lichy słowiczek w krzaku zielonym
..Całą noc prześpiewa gardłkiem swym ucieszonym.
Prędkoś mi nazbyt umilkła, nagle cię sroga
..Śmierć spłoszyła, moja wdzięczna szczebiotko droga.
Nie nasyciłaś mych uszu swymi piosnkami
..I tę trochę teraz płacę sowicie łzami.
A tyś ani umierając śpiewać przestała,
..Lecz matkę ucałowawszy, takeś żegnała:
“Już ja tobie, moja matko, służyć nie będę
..Ani za twym wdzięcznym stołem miejsca zasiędę;
Przyjdzie mi klucze położyć, samej precz jechać,
..Domu rodziców swych miłych wiecznie zaniechać”.
To, i czego żal ojcowski nie da serdeczny
..Przypominać więcej, był jej głos ostateczny.
A matce, słysząc żegnanie tak żałościwe,
..Dobre serce, że od żalu zostało żywe.

I’d buy you, Wisdom, with all of the world’s gold
-But is there any truth in what we’re told
About your power to purge our human thought
Of all its dread, and raise up the distraught
Spirit to heaven, to the highest sphere
Where angels dwell beyond distress and fear?
You see mere trifles in all human things;
Mourning and mirth are two extended wings
On which you bring us equanimity,
Yourself unmoved by Death, calm, changeless, free.
For you, the rich man is the one who owns
No more than what’s enough ? no precious stones,
Or land, or rents; you see through to the truth,
The misery beneath the gilded roof;
But if poor people heed your sober voice,
You do not grudge the poor their simple joys.
To think that I have spent my life in one
Long climb towards your threshold! All delusion!
Wisdom for me was castles in the air;
I’m hurled, like all the rest, from the topmost stair.

Translated by Seamus Heaney

Kupić by cię, mądrości, za drogie pieniądze,
Która (jesli prawdziwie mienią) wszytki żądze,
Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzenić,
A człowieka tylko nie w anioła odmienić,
Który nie wie, co boleść, frasunku nie czuje,
Złym przygodam nie podległ, strachom nie hołduje.
Ty wszytki rzeczy ludzkie masz za fraszkę sobie,
Jednaką myśl tak w szcześciu, jako i w żałobie
Zawżdy niesiesz; ty śmierci namniej sie nie boisz,
Bezpieczną, nieodmienną, niepożytą stoisz.
Ty bogactwa nie złotem, nie skarby wielkiemi,
Ale dosytem mierzysz i przyrodzonemi
Potrzebami; ty okiem swym nieuchronionym
Nędznika upatrujesz pod dachem złoconym,
A uboższym nie zajźrzysz szcześliwego mienia,
Kto by jedno chciał słuchać twego upomnienia.
Nieszcześliwy ja człowiek, którym lata swoje
Na tym strawił, żebych był ujźrzał progi twoje.
Terazem nagle z stopniów ostatnich zrzucony
I miedzy insze, jeden z wiela, policzony.

Sweet village! peace and joy’s retreat!
O who shall tune thy praise to song!
O who shall wake a music meet
Thy smiles, thy pleasures to prolong!

Bliss dwells within thy solitude,
Which selfish avarice never stains’,
Where thought and habit make us good.
And sweet contentment gilds our gains.

Let others seek a dazzling court,
Where treachery poisons eye and ear;
Or to the troubled sea resort,
With death and danger ever near.

Let others sell their tongues for hire’,
With falsehood and with trick delude;
Or fame, or victory’s wreath acquire,
By deeds of darkness and of blood.

The ploughman tills the fertile field.
His children bless his daily care;
While the rich fruits his labours yield,
His well-contented household share.

For him the bee its honey stocks.
For him its gift the orchard holds;
For him are shorn the fleecy flocks,
For him the lambkins fill the folds.

He gathers from the generous meads
Their offering to his annual store,
And winter with her snow-storms leads.
Repose and pleasure to his door.

Around the fire they tell their tales.
The songs are sung with smiles and glee;
The bowing dance again prevails
The cenar and the goniony.

At twilight’s hour the swains repair
To where the crafty foxes hie;
The hare, the thoughtless fowls they snare.
And aye return with full supply.

Or in the stream the baited hook, —
The light and treacherous net they fling,
While near the gently echoing brook
The warblers of the forest sing.

The cattle seek the watery mead,
The shepherd sits in solitude.
While to us gay and rustic reed
Dance all the Nymphs that grace the wood.

At home the housewife’s busy hands
The evening’s frugal meal provide:
Tis all the produce of her lands —”
No wish is breathed for aught beside.

She counts the herds; she knows the sheep
When from the pasture-meads they come: —
Her busy eyes can never sleep,
Abroad they watch — direct at home.

The little children reverent bow,
And ask an aged grandsire’s love,
Who tenderly instructs them how
In peace and virtue’s path to move.

So rolls the day; —” but many a sun
Would sink his chariot in the sea,
Were I to end the tale begun
Of rural joy and revelry.

Translation from Wybór Poezyi Polskiey — Specimens of the Polish Poets Poets with Notes and Observations on the Literature of Poland by Sir John Bowring.

Wsi spokojna, wsi wesoła,
Który głos twej chwale zdoła?
Kto twe wczasy, kto pożytki
Może wspomnieć za raz wszytki?

Człowiek w twej pieczy uczciwie
Bez wszelakiej lichwy żywię;
Pobożne jego staranie
I bezpieczne nabywanie.

Inszy się ciągną przy dworze
Albo żeglują przez morze,
Gdzie człowieka wicher pędzi,
A śmierć bliżej niż na piędzi.

Najdziesz, kto w płat język dawa,
A radę na funt przedawa,
Krwią drudzy zysk oblewają,
Gardła na to odważają.

Oracz pługiem zarznie w ziemię;
Stąd i siebie, i swe plemię,
Stąd roczną czeladź i wszytek
Opatruje swój dobytek.

Jemu sady obradzają,
Jemu pszczoły miód dawają;
Nań przychodzi z owiec wełna
I zagroda jagniąt pełna.

On łąki, on pola kosi,
A do gumna wszytko nosi.
Skoro też siew odprawiemy,
Komin wkoło obsiędziemy.

Tam już pieśni rozmaite,
Tam będą gadki pokryte,
Tam trefne plęsy z ukłony,
Tam cenar, [tam] i goniony.

A gospodarz wziąwszy siatkę
Idzie mrokiem na usadkę
Albo sidła stawia w lesie;
Jednak zawżdy co przyniesie.

W rzece ma gęste więcierze,
Czasem wędą ryby bierze;
A rozliczni ptacy wkoło
Ozywają się wesoło.

Stada igrają przy wodzie,
A sam pasterz, siedząc w chłodzie,
Gra w piszczałkę proste pieśni;
A faunowie skaczą leśni.

Zatym sprzętna gospodyni
O wieczerzej pilność czyni,
Mając doma ten dostatek,
Że się obejdzie bez jatek.

Ona sama bydło liczy,
Kiedy z pola idąc ryczy,
Ona i spuszczać pomoże;
Męża wzmaga, jako może.

A niedorośli wnukowie,
Chyląc się ku starszej głowie,
Wykną przestawać na male,
Wstyd i cnotę chować w cale.

Dzień tu, ale jasne zorze
Zapadłyby znowu w morze,
Niżby mój głos wyrzekł wszytki
Wieśne wczasy i pożytki.

The fairest flow’rets of the mead
I wreathe in garlands for thy head, —”
For thee, for none but thee, who art
The very empress of my heart.

O place upon thy graceful brow
The blooming wreath I offer now,
So let me in thy bosom rest
As thou dost dwell within my breast.

There’s not a moment but doth bring
Thy memory upon its wing;
Sleep cannot drive thy thoughts from me,
For when I sleep I dream of thee.

And may I hope thou dost not deem
Me worthless of thy heart’s esteem;
That thou wilt hear my passion’s tone,
And recompense it with thine own?

But O! my tongue cannot conceal
The thoughts, the fears, the doubts I feel —
That other longing eyes may stray
O’er charms so beautiful, so gay.

O maiden! if those charms are mine,
Veil, veil from all those charms of thine;
For it were madness should they mov6
Other impassion’d youths to love.

All other ills I’ll calmly share, —”
Injury and insult I can bear ;
But not to see another dwell
In thine eyes’ sunshine, — that were hell.

Translation from Wybór Poezyi Polskiey — Specimens of the Polish Poets Poets with Notes and Observations on the Literature of Poland by Sir John Bowring.

Komum ja kwiateczki rwała,
A ten wianek gotowała?
Tobie, miły, nie inszemu,
Któryś sam mił sercu memu.

Włóż na piękną głowę twoją
Tę rozkwitłą pracą moję;
A mnie samę na sercu miej,
Toż i o mnie sam rozumiej.

Żadna chwila ta nie była,
Żebych cię z myśli spuściła;
I sen mię prace nie zbawi,
Śpię, a myślę, by na jawi.

Tę nadzieję mam o tobie,
Że mię też masz za co sobie:
Ani wzgardzisz chucią moją,
Ale mi ją oddasz swoją.

Tego zataić nie mogę,
Co mi w sercu czyni trwogę;
Wszytki tu wzrok ostry mają
I co piękne, dobrze znają.

Prze Bóg, siostry, o to proszę,
Niech tej krzywdy nie odnoszę,
By mię która w to tknąć miała,
O com sie ja utroskała.

O wszelako inszą szkodę
Łacno przyzwolę na zgodę;
Ale kto mię w miłość ruszy,
Wiecznie będzie krzyw mej duszy!

When the sun’s rays from Cancer pour
And the nightingale sings no more,
Saturday fires, at Time’s behest,
Were lighted in the Black Forest.

Both visitors and the household
Rushed promptly towards the bright glow;
Three bagpipes played in unison
And the orchards echoed their song.

They all were seated on the grass,
Then six pairs stood up as is just
Of maidens who alike were dressed
And girt with artemisia sash.

All the maidens were taught to sing
And had no equal in dancing;
And so in sequence they began,
The first of them took lead and sang:

First Maiden

Sisters, the fire is now ablaze
And for the dancers they’ve made space;
So why not join together hands
And in one voice begin our chants?

O fair night, grant us good weather,
Guard us from winds and flood water.
The time has come for us tonight
To wait outdoors for morning light.

This was passed on by our mothers,
They learned it in turn from others,
That on the feast day of Saint John,
Saturday fires were burning on.

Children, heed my admonitions,
Firmly keep the old traditions,
Let holy days be holy days,
Since it has been like that always.

In the past they kept holy days
And yet their work was done apace;
The earth produced abundantly,
For God rejoiced in piety.

We work this day without delays,
We disregard the holy days;
Although we work hard in the field,
We do not have much of a yield.

Sometimes we are smitten with hail,
Sometimes ruined by a hot gale;
Each year our harvests get poorer,
Bigger expenses then occur.

You work by day, you work by night —“
All this in vain if God doesn’t guide:
You need God, children, and Godhead,
If you want to have enough bread.

Let us entrust all to His grace,
And not alone the worry face:
The good years may even recur,
It’s not yet the end of the world.

And at present this glorious night
Let’s celebrate as an old rite:
Tending fires until early dawn,
With joyous music and with song.

Translated by Michael J. Mikoś

Gdy słońce Raka zagrzewa,
A słowik więcej nie śpiewa,
Sobótkę, jako czas niesie,
Zapalono w Czarnym Lesie.

Tam goście, tam i domowi
Sypali sie ku ogniowi;
Bąki za raz troje grały
A sady sie sprzeciwiały.

Siedli wszyscy na murawie;
Potym wstało sześć par prawie
Dziewek jednako ubranych
I belicą przepasanych.

Wszytki spiewać nauczone,
W tańcu także niezganione;
Więc koleją zaczynały,
A pierwszej tak począć dały:

Panna 1

Siostry, ogień napalono
I placu nam postąpiono;
Czemu sobie rąk nie damy,
A społem nie zaspiewamy?

Piękna nocy, życz pogody,
Broń wiatrów i nagłej wody;
Dziś przyszedł czas, że na dworze
Mamy czekać ranej zorze.

Tak to matki nam podały,
Samy także z drugich miały,
Że na dzień świętego Jana
Zawdży sobótka palana.

Dzieci, rady mej słuchajcie,
Ojcowski rząd zachowajcie:
Święto niechaj świętem będzie,
Tak bywało przed tym wszędzie.

Święta przed tym ludzie czcili,
A przedsię wszytko zrobili;
A ziemia hojnie rodziła,
Bo pobożność Bogu miła.

Dziś bez przestanku pracujem
I dniom świętym nie folgujem:
Więc też tylko zarabiamy,
Ale przedsię nic nie mamy.

Albo nas grady porażą,
Albo zbytnie ciepła każą;
Co rok słabsze urodzaje,
A zła drogość za tym wstaje.

Pracuj we dnie, pracuj w nocy,
Prózno bez Pańskiej pomocy;
Boga, dzieci, Boga trzeba,
Kto chce syt być swego chleba.

Na tego my wszytko włóżmy,
A z sobą sami nie trwóżmy;
Wrócąć sie i dobre lata,
Jeszczeć nie tu koniec świata.

A teraz ten wieczór sławny
Święćmy jako zwyczaj dawny,
Niecąc ognie do świtania,
Nie bez pieśni, nie bez grania!

In Defense to Drunkards

Earth, that drinks rain, refreshes the trees:
Oceans drink rivers: stars quaff up the seas:
So why should they make such a terrible fuss
Over insignificant tipplers like us?

Translated by Jerzy Peterkiewicz and Burns Singer

To A Mathematician

He discovered the age of the sun and he knows
Just why the wrong or the right wind blows.
He has looked at each nook of the ocean’s floor
But he doesn’t see that his wife is a whore.

Translated by Jerzy Peterkiewicz and Burns Singer

To the Holy Father

I can not call you Holy, father — of shame you have none,
Once, a great priest, I see your sons.

Translated by Dcn. Jim

Za Pijanicami

Ziemia deszcz pije, ziemię drzewa piją,
Z rzek morze, z morza wszytki gwiazdy żyją.
Na nas nie wiem, co ludzie upatrzyli –
Dziwno im, żesmy trochę się napili.

Na Matematyka

Ziemię pomierzył i głębokie morze,
Wie, jako wstają i zachodzą zorze;
Wiatrom rozumie, praktykuje komu,
A sam nie widzi, że ma kurwę w domu.

Na Świętego Ojca

Świętym cię zwać nie mogę, ojcem się nie wstydzę,
Kiedy, wielki kapłanie, syny twoje widzę.

The heart swells, when we look at this season:
Not long ago the forests were barren,
Snow was piled higher than a foot outside,
And on the river heavy carts could ride.

Now a trim of leaves graces every tree,
The wild meadows blossomed beautifully;
The ice has gone and over clear waters
Sail along the ships and the carved cutters.

Now the entire world is truly laughing:
The grain is up, the west wind is blowing,
The birds again are fitting out their nests
And burst into song before the dawn crests.

But the root of a truly happy sense
Is when a man enjoys a clear conscience
And in his heart suffers no blemished spots;
Why should he feel ashamed of his own thoughts?

No need to pour him wine and drink along,
Nor play the lute, nor lift the voice in song;
With water alone he will be happy,
As he truly feels free from all worry.

But the one who’s gnawed by a hidden moth,
Will not delight in the rich dinner broth,
No song, nor even a voice will move him,
Everything goes past his ears with the wind.

Good cheer, which no one can ever enthrall,
Even by putting rich silks on the wall,
Do not look down upon my twigged arbor,
And stay with me, if I’m drunk or sober.

Translated by Michal J. Mikos

Serce roście patrząc na te czasy!
Mało przed tym gołe były lasy,
Śnieg na ziemi wysszej łokcia leżał,
A po rzekach wóz nacięższy zbieżał.

Teraz drzewa liście na się wzięły,
Polne łąki pięknie zakwitnęły;
Lody zeszły, a po czystej wodzie
Idą statki i ciosane łodzie.

Teraz prawie świat się wszystek śmieje,
Zboża wstały, wiatr zachodny wieje;
Ptacy sobie gniazda omyślają,
A przede dniem śpiewać poczynają.

Ale to grunt wesela prawego,
Kiedy człowiek sumnienia całego
Ani czuje w sercu żadnej wady,
Przeczby się miał wstydać swojej rady.

Temu wina nie trzeba przylewać
Ani grać na lutni, ani śpiewać;
Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie,
Bo się czuje prawie na swobodzie.

Ale kogo gryzie mól zakryty,
Nie idzie mu w smak obiad obfity;
Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy,
Wszystko idzie na wiatr mimo uszy.

Dobra myśli, której nie przywabi,
Choć kto ściany drogo ujedwabi,
Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym;
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!

I hear the clock striking,
Away, profound mourning.
Staidness is for the day,
Eve and night to be gay.

We are fools in God’s eyes,
Though among men blameless,
And the more we labor,
The greater our error.

If one tried on this earth
To find out what takes place,
This truth I likely think,
Man is but God’s plaything.

High places and stations
Are mere deviations,
Death treats us all the same,
Power can’t much reclaim.
Nothing is more piteous
Than a man covetous,
He reaps for another,
While suffering hunger.

And so if all youngsters
Were just like their fathers,
For years because of that
The world would turn to beg.

But God found the answer,
What some put together,
Others quickly squandered;
The world should not be starved.

Hard to rule after death;
You, father, did not err,
The son just counts his gains,
Did not inherit brains.

So these groundless worries
Are the devil’s curses;
When they leave our heads,
Let them find Fokar’s chests.

Bring us wine, let it flow,
And soon good cheer will grow,
Sorrow washed down with wine
Melts like snow in sunshine.

Translated by Michal J. Mikos

Zegar, słyszę, wybija,
Ustąp, melankolija!
Dosyć na dniu ma statek,
Dobrej myśli ostatek.

U Boga każdy błazen,
Choć tu przymówki prazen,
A im się barziej sili,
Tym jeszcze więcej myli.

A kto by chciał na świecie
Uważyć, co się plecie,
Dziwnie to prawdy blisko,
Że człek – boże igrzysko.

Dygnitarstwa, urzędy,
Wszystko to jawne błędy;
Bo nas równo śmierć sadza,
Ani pomoże władza.

A nad chłopa chciwego
Nie masz nic nędzniejszego;
Bo na drugiego zbiera,
A sam głodem umiera.

Więc, by tacy synowie
Byli jako ojcowie,
Dawno by z tej przyczyny
Świat się jął żebraniny.

Lecz temu Bóg poradził,
Bo co jeden zgromadził,
To drugi wnet rozciska;
Niech świata głód nie ściska.

Po śmierci trudno rządzić;
Tyś mógł, ojcze, nie błądzić,
Syn tylko worki zliczy,
W rozumie nie dziedziczy.

Przeto te troski płone
Szatanowi zlecone;
Niech, uprzątnąwszy głowę,
Mkną w skrzynię Fokarowę.

A nam wina przynoście,
Z wina dobra myśl roście;
A frasunek podlany
Taje by śnieg zagrzany!

Thou hast made all the house an empty thing,
Dear Ursula, by this thy vanishing.
Though we are here, ’tis yet a vacant place,
One little soul had filled so great a space.
For thou didst sing thy joyousness to all,
Running through every nook of house and hall.
Thou wouldst not have thy mother grieve, nor let
Thy father with too solemn thinking fret
His head, but thou must kiss them, daughter mine,
And all with that entrancing laugh of thine!
Now on the house has fallen a dumb blight:
Thou wilt not come with archness and delight,
But every corner lodges lurking grief
And all in vain the heart would seek relief.

Translated by Dorothea Prall and provided under a Project Gutenberg license.

Wielkiéś mi uczyniłá pustki w domu moim,
     Moiá droga Orszulo, tym zniknienim swoim.
Pełno nas, á iákoby nikogo nie było:
     Iedną máluczką duszą ták wielé ubyło.
Tyś zá wszytki mówiłá, zá wszytki śpiéwáłá,
     Wszytkiś w domu kąćiki záwżdy pobiegáłá.
Nie dopuśćiłáś nigdy mátce sye frásowáć,
     Ani oycu myśleniem zbytnim głowy psowáć:
To tego, to owégo wdźięcznie obłápiáiąc,
     I onym swym ućiesznym śmiéchem zábawiáiąc.
Teraz wszytko umilkło: szczéré pustki w domu,
     Niémász zábawki, niemász rośmiać sye nikomu:
Z káżdégo kątá żáłość człowieká uymuie,
     A serce swéy poćiechy dármo upátruie.